Galiba mevsimlerde yavaş yavaş değişiyor. Özellikle son yıllarda yağan yağmurların biraz daha farklı olduğunu hep beraber gözlemliyoruz. Şöyle ki, bakıyorsunuz mahallenin bir tarafında sel felaketi olacak şekilde yağmur, dolu yağıyor diğer tarafında hiçbir şey yok. Veya yolda giderken yağan yağmura arabanın sileceği yetişmiyor ama 2 km ötesi güllük gülistanlık bir hava. Yıllar önce okuduğum bir kitapta ‘’yeryüzüne her yıl yağan yağmurun eşit olduğu ancak oradaki insanların durumuna (doğaya sahip çıkma, tahrip etme veya …) göre yer değiştirdiğini’’ yazıyordu. Sizi bilmem amma bu söylem bana da çok mantıklı gelmişti. Diğer taraftan yıldırımların zararı genelde nisan ayında görülürdü. Şimdi ise nisan-mayıs-haziran derken Allah bilir, belki de yıl boyunca devam edecek gibi. Yıldırımın zararlarından korunma konularında birazcık bilgili olmakta fayda var.
Bu yazıyı kaleme alırken evde perde takarken merdivenin kayması sonucu düşüp kolu bacağı kıran bir arkadaş geldi.
– Uzmanım, ev kazları hakkında bir eğitim de bize verseniz, olmaz mı?
– 38 yıldır anlatacağım diye dilimde tüy bitti. Başınıza gelinceye kadar anlamadıysanız ne yapayım, dedim.
Siz siz olun başınıza gelmeden makalelerimi, kitaplarımı, sosyal medya paylaşımlarımı okumaya ve daha doğrusu uyarılarımın gereğini geciktirmeden yerine getirmeye çalışınız. İnanın tavsiyem, kendim için değil, sizin için… Özellikle mantar toplamaya gidenlerin, piknik yapanların, çobanlık yapanların, bağda, bahçede çalışanların bilinçli olması lazımdır. Yoksa bir hiç uğruna telafisi mümkün olmayan kaza ile baş başa kalabilirler.
Şimşek: Gelişigüzel ve tahmin edilemeyen bir olay olup, bazen çevrenizde karşılaştığınız çeşitli biçimlerde küçük, can sıkıcı kıvılcımlarla benzerlik gösteren çok kuvvetli elektrik boşalmasıdır. Bitki yetişmesi için nitrojen bileşikleri üretir.
Soğuk ve kuru bir kış günü halınızın üzerinde yürürken kedinizi okşamak için elinizi uzattığınızda siz ve kediniz her ikiniz birden istenmeyen bir enerjiye tutulabilirsiniz. Bu yürüyüşünüz sırasında ya pozitif ya da negatif elektrik yükünün birikmesi nedeniyledir ve vücudunuzdaki fazla miktardaki yük ilk fırsatta karşı yüklü bir alana akacaktır. Bu da zavallı kedinin olaya katıldığı zamandır. Elleriniz kedinin yakınına eriştiğinde fazla miktarda ki yük sizinle kedi arasındaki boşluğa sıçrar. Süreci yavaşlatılmış halde görebilseydiniz kanepenin altına doğru hızla koşan bir huysuz kediden başka, ince bir şimşek ışığına benzeyen bir şeyin elinizden aktığını görebilirdiniz.
Şimşek çakmaları, ilgili oldukları yerlere göre buluttan buluta, buluttan yere veya yüksek yapıların bulunduğu yerlerde yerden buluta sıçrar. Eğer elektrik boşalması bir bulut ile başka bir bulut arasında olursa şimşek söz konusudur. Yıldırım ise yer boşalmaları olarak tanımlanır. Yer ile bulut arasında meydana gelen şiddetli ve ani elektrik boşalmasıdır. Zikzaklı bir yol takip ederek kollar halinde aşağıya doğru iner. Genellikle şiddetli bir yağmurla birlikte görülür. 1752’de Ben Franklin yıldırımın elektrik akımı olduğunu keşfetti.
Özellikleri:
• Çoğu yıldırım vakası yaz aylarında ve öğle ile ikindi esnasında meydana gelir. Bunun yaz ayları boyunca pek çok insanın dışarıda bulunması nedeniyle olduğunu söyleyebiliriz. Fakat ana sebep yazın çok fazla oraj (şimşekli yıldırımlı fırtına) meydana gelmesidir.
• Ortalama bir şimşek çakışı üç aydan daha fazla bir zaman için 100 watt’lık bir ampulü yakabilir.
• Yıldırım aynı yere birden fazla düşebilir. (Yıldırım Amerika’daki Empire State binasını her yıl ortalama 21-25 kez vurur.)
Dünya’da dakikada 1800 yıldırım düşüyor. Türkiye’de yılda 100 kişi yıldırım kurbanı oluyor. Çorum Yoğunpelit köyünde de yıldırım düşmesi sonucu 4 kişi yaşamını yitirdi. (2005) Yine önceki yıllarda Kargı ilçemizin Sünnük ve Akkaya köylerinde yıldırım düşmesi sonucu 31 adet küçükbaş- büyükbaş hayvanın telef oldu. Çevremizde bu tür örnekleri zaman zaman duyarız veya bizzat yaşarız.
Yakın geçmişte insanlar; sandalla giderken, yüzerken, bisiklete binerken, bir ağacın altında dururken, balık avlarken, piknik yaparken, çim makinesi kullanırken, telefonda konuşurken, bir kamyonu yüklerken, futbol oynarken, balkonda çevreyi seyrederken vs. yıldırım çarpması neticesinde hayatlarını kaybettiler.
Sivil savunmanın resmi tanımın yanında konunun önemi ve günlük yaşamda gerekliliğini daha net olarak açıklayabilmek adına şöyle bir ek tanım ilave etmekte fayda var kanaatindeyim. Sivil savunma; doğumdan, ölüme kadar hayatın her safhasında lazım olacak bilgilerin öncelikle gönüllülük esasına bağlı olarak herkes tarafından öğrenilmesi, gerçekçi tatbikatlarla güncel tutulması ve ihtiyaç halinde doğru olarak uygulanmasıdır.
Eğer Dışarıda Yakalanırsanız:
o Tek başına uzun ağaç, bayrak direkleri, telefon direkleri gibi uzun objelerden güvenli bir uzakta durunuz.
o Eğer açıkta ve güvenli bir ortamda değilseniz bir grup ağacın altında az yer kaplayacak şekilde ayakta durun ya da ayaklarınızı birleştirerek oturun. Kesinlikle yere yatmayınız. (Kötünün iyisi)
o Vadiler ve hendekler gibi alçak alanlarda barınak bulmaya çalışın. Alandaki en yüksek obje olmayınız.
o Sudan uzak durun. Denizdeyseniz birbirinizden en az 1,5 metre uzakta durmalısınız.
o Traktörler, kazma-kürek metal çitler, çim biçme makinesi, motosikletler, bisikletler gibi elektrik üreten objelerden uzak durunuz.
o Açık alanlarda şemsiye açmayın, şemsiyenin tepesindeki metal çubuk, anten gibi yıldırıma davetiye çıkarabilir. Bu önemli bir ayrıntıdır.
o Yıldırım esnasında tamamen metal kaplı arabanın içerisinde güvendesiniz. Tekerlekler lastik olduğu için elektriği toprağa iletmez. Tekerlekler elektrik yükünü sıfırlar. (Arabada bulunan akım iletebilecek herhangi bir metale dokunmayın, arabanın camlarının sıkı sıkı kapalı olmasına dikkat edin. Kauçuk tabanlı ayakkabı ve lastik tekerlek çemberi yıldırımdan korunmayı sağlamaz.)
o Herhangi bir barınaktan uzak düz bir tarlada yakalanırsanız ve saçlarınızın dik durduğunu hissediyorsanız yıldırım size çarpmak üzere olabilir. Derhal ayaklarınız birleşik yere diz çökün, ellerinizi dizlerinizin üstüne koyun ve öne doğru eğilin. Yüzükoyun yatmayın.
o Yağmur altında yürürken cep telefonuyla konuşmak risk taşır. Kapatın veya mecbursanız çok kısa konuşun.
o Bir grupla dışarıdaysanız, insanları birbirinden oldukça uzak tutacak şekilde dağılın. Toplu halde bulunmayınız.
Eğer İçerideyseniz:
o Kesinlikle gerekli olmadıkça dışarı çıkmayın. Bu havalarda en emniyetli yerler iç ortamlar ya da büyük araçların içidir.
o Evdeyseniz camları kapatın, pencere kenarından uzak durun. Duş almayın, bulaşık yıkamayın. Su elektrik akımını kolayca iletir.
o Balkona çıkmak tehlikeli olabilir. Özellikle çamaşır teline asılı şeylere dokunmayın. Balkon demiri ve pervazlarda da elektrik yüklü olabilir. Sizinle dışarısı arasına mümkün olduğu kadar çok duvar koyun.
İlkyardım:
Hemen 112 Acil Yardımı arayınız. (Yetkisiz olarak ilkyardım yaparsanız ve ilgili kişi zarar görürse hukuki açıdan sorumlu olabileceğinizi asla unutmayınız) Kendinizi tanıtıp, yaralının bulunduğu adresi ve yaralı hakkında istenen bilgileri doğru olarak veriniz.
Yıldırım kurbanları daima ölüm halinde değillerdir. Eğer bir kişi yıldırım tarafından çarpılırsa, o kişi hiçbir elektrik yükü taşımaz ve bu nedenle ona dokunabilirsiniz. O kişi yıldırım tarafından çarpılma neticesinde yanmış ve şiddetli bir elektrik şoku almış olacaktır. Usulüne uygun yapılacak bir ilkyardımla düzelebilecek bir kalp durması söz konusu olabilecektir.
Yıldırımdan etkilenip, ölmüş gibi görünen, fakat nefes alıp veren çoğu insana eğer çabuk hareket edilerek doğru ilk yardım yapılırsa muhtemelen kendilerine geleceklerdir.
İlkyardım, beyinde geri dönülmez bir zarar oluşmasını önlemek için 4 ile 6 dakika içerisinde bu nefes alamayan kişilere verilmelidir. Suni teneffüs, erişkinlerde her beş saniyede bir, bebek ve küçük çocuklarda ise her üç saniyede bir uygulanmalıdır. Eğer kurban nefes almıyorsa ve nabız yoksa kalbe ve akciğere canlandırma gereklidir. Bu suni teneffüs ile harici kalp masajının bir kombinasyonudur. Bu tıbbi müdahale, iyi yetiştirilmiş kişilerce uygulanmalıdır. (İlkyardım eğitimlerine gönüllü olarak katılınız veya Sağlık Bakanlığı internet sitelerinden bu konuda istifade ediniz)
Sadece sersemlemiş ve yaralanmamış gibi görünen kurbanlar da ilgiye ihtiyaç duyabilirler. Özellikle kıvrımların ve mücevheratların yakınlarındaki el ve ayak parmaklarını yanıklar için kontrol ediniz. Şok için ilkyardım veriniz (ayakları 30 cm yukarı kaldırınız) Kurbanın yürümesine izin vermeyiniz.
Görevinizle ilgili işlerin her şeyini, göreviniz dışındaki işlerin bir şeyini öğreniniz. Unutmayınız ki; o bir şey bir gün, her şeyin önüne geçip hayat kurtarırsa, sizde o hayatın kahramanı olursunuz.
Gönül ister ki; şimşek çaksın, gök gürlesin, yağmur yağsın. Çünkü her birinin ayrı ayrı faydası var. Bunun yanında; köyde çobanlık yapan Ahmet’ten, Ankara’da yöneticilik yapan Mehmet Bey’e kadar topyekûn temel afet bilincine sahip olalım ki; şimşeğin, yağmurun afet yüzünü değil, bereketini, nimetini yani afiyet yüzünü görelim.
TAVSİYE: 50 yılın birikimi olan, muhtevasında 660 adet farklı nükteli nasihatin yer aldığı Mahirane Söylemler ve –hikâyeden şiire sızan- Susamak, Depremle Yaşamak ve Kazalar geliyorum Demez kitaplarımı mutlaka okumanızı ve evlatlarınıza okutmanızı samimi olarak tavsiye ediyorum. 536 5681141 No.lu telefondan iletişime geçerek, benden imzalı olarak temin edebilirsiniz.