Görme Engellilere Yönelik Kütüphane Takvimi Tanıtımı
Marmara Üniversitesi Kütüphanecilik/Arşivcilik olarak bilinen Bilgi ve Belge Yönetimi bölümü öğrencisi olarak farklı fikirlerle bir 2022 takvim projesi oluşturmamız gerekiyordu. Ben de yenilikçi olmayı hedefleyip hazırladığım bu takvimim, görme engellilere yönelik tasarlanmış bir projedir. Takvimin teması “Karanlık İçindeki Parıltı” olup içerdiği metinler onlara özel braille alfabesiyle yazılmış, özel olarak hazırlanmıştır. Her aya farklı bir kütüphane ismi gelecek şekilde ayarlanılmış olup her aya denk gelen kütüphaneler tanıtılmayı amaçlamıştır. Hem latin harfleriyle yazılmış hem braille alfabesiyle yazılmış olup braille kağıtlarına basılıp kabartma uygulanarak özel bilgisever dostlarımıza farklı bir yaklaşımla bilgi sunmak temel hedefim olmuştur. “Aslolan ışık göz ile görülmez, bilginin parıltısını zihnimizde hissedelim.” Diyerek tanıtımımı yapmak tek amacım haline gelmiştir.
Peki görme engellilere yönelik demek ne demek bunu biraz açmak istiyorum. Bildiğimiz gibi görme engellilere yönelik özel bir alfabe var: Braille alfabesi. Bu alfabe 1-6 kabartmalı noktalardan meydana gelen toplamda 63 karakterden oluşan yazı sistemidir. Bu takvimde de özel bilgisever dostlarımız için braille alfabesine yer verilmiştir. Takvimin içeriğine geçecek olursam 12 ay, görme engellilerin faydalanabileceği 12 farklı kütüphane isimleri ve tanıtımları, 12 ayrı sloganı içermektedir. İçerikte yer alan kütüphaneler tanıtılmayı amaçlayarak kısa bir şekilde takvimde yer edinmiştir. Kısa olmasının sebebi normalde word’de 12 puntoyla yazdığımız bir yazının braille alfabesinde 24 puntoya denk gelmesinden dolayıdır. Bu nedenle kısa ve öz tutmaya özen göstererek hazırladım. Bu tanıtımlar hem braille alfabesiyle hem latin harflerle yazılmıştır ve yine görme engelliler için özel braille kağıtlarının parlak yüzüne basılmıştır. Peki hangi kütüphaneleri ekledim, görme engellilerin faydalanabileceği bu 12 kütüphane hangileri onları da belirtmek isterim:
Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Orhan Oğuz Kütüphanesi, Beyazıt Devlet Kütüphanesi, IBB Sesli Kütüphane, Milli Kütüphane, Türkiye Görme Özürlüler Kitaplığı (TÜRGÖK), Boğaziçi Üniversitesi GETEM, Altı Nokta Körler Derneği, Bahçelievler Görme Engelliler Kütüphanesi, İstanbul Üniversitesi Kütüphanesi, Ankara Görme Engelliler Eğitim ve Teknoloji Merkezi, Çankaya Belediyesi Sesli Kütüphane, Amasya Üniversitesi Kütüphanesi.
Takvimin yapım aşamasına gelirsem ilk olarak Braille Alfabesini Word’e ekleyerek başladım. Sonra tablolar yardımıyla takvim şeması oluşturdum. Sayıları da hem latin hem braille alfabesiyle ayarladım. Her aya bir kütüphane ismi, kısa tanıtımı ve sloganı olduğu için sadece takvimin tasarımı 1 ayımı almıştı. Ama neticenin güzelliği çekilen zorlukların yanında hiçbir şeydi.
Tasarımını oldukça sade ve açık renkli hazırlamam gerekiyordu. Çünkü kabartma makinesine girdiğinde koyu renkler de kabaracağından yazılarla iç içe geçer ve karışırdı. Tasarım aşamasından sonra basım aşamasına geldiğimde normal bir takvim gibi matbaacı ya da ozalitciye götürdüğümde bunu basamazlardı. Takvim haline getiremezlerdi. Çünkü bu herkesin yapabileceği bir proje değildi, özel emek istiyordu. Bildiğimiz gibi masa takvimleri a5 formatında basılır. Ama bu takvim normal kağıttan ziyade braille kağıtlarına basılacağından a4 formatında olacaktı. Braille kağıtlarının iki yüzü vardır: Parlak ve mat yüzü. Word halindeki dosyanın braille kağıtlarının parlak yüzüne basıldığına dikkat etmem gerekiyordu. Aksi takdirde grafik kabartma makinesine girdiğinde kabarmaz ve başarısız bir sonuç elde ederdim.
Yaptığım her işe, her hareketime daha çok dikkat ederek ilerlemeye devam ettim. Braille kağıtlarına basabilecek bir printer’ da dosyamı braille kağıtlarına bastırarak çıktı aldım. (Çünkü her yazıcı braille kağıtlarına basmaz, bu da özel bir yazıcı olmalı) Aldığım çıktıları grafik kabartma makinesinden 2 kere geçirdim. Makineden ne kadar geçirirseniz o kadar iyi kabarır ve görme engelliler dokunduğunda yazıları daha rahat hissedebilir. Makine sayesinde yazılarım şekil aldıktan sonra da ozalitçiye götürüp spiralleterek ve ona özel ayak hazırlatarak takvim haline gelmesini sağladım. A4 formatında masa takvimi olmasının yanı sıra görme engelliler için kütüphane takvimi oluşturarak toplumda yeni bir kapı açmış bulundum.
Kendi gibi özel insanların; her işi özel emek, özel dikkat ve beceri isteyen bu yolda en başta Marmara Üniversitesi Prof. Dr. Orhan Oğuz Kütüphanesi Erişebilirlik Bölümünde yer alan çok sevgili Mustafa Bey olmak üzere emeği geçen herkese teşekkürlerimi sunarım.
Yenilikçi fikirlerle ve bu fikirleri topluma kazandırma amacı halinde tekrar görüşmek dileğiyle.
Ünzile Sevde Karabacak
(Marmara Üniversitesi, Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü Öğrencisi)