Liberalizm ve Kapitalizm Arasındaki Fark Ne?
Sanayi Devrimi sonrası zenginleşen ve etkinliğini arttıran burjuva sınıfı, kendi görüşlerine ve çıkarlarına uygun politika izleyen bir hükümet biçimi kurmaya çalışmıştır. Burjuva ve işçinin haklar elde etmek istemesi yeni devrimleri başlatmıştır. Avrupa’da anayasal sistem savunulmaya başlanmıştır. ve feodalite arasında yaşanan çatışmalar sonucunda 1830 ve 1848 ihtilalleri başlamıştır. İhtilallerle birlikte Avrupa merkezli gelişmiş olan ideolojiler modern dünyayı şekillendirmiştir. Peki hala etkisi devam eden bu ideolojiler birbirine benzer mi?
Liberalizm ve Kapitalizm
Bireysel özgürlüğü temel değer kabul eden liberalizm: özel mülkiyet, bireysel girişim ve ticaret özgürlüğü üzerine kurulu bir ideoloji olup devlet müdahalesini dışlar. Bunun için devletin, anayasa ile sınırlandırılması gerektiğini savunur. Bu özelliği ile liberalizm, diğer modern ideolojilerden ayrılır.
Birey-devlet ilişkisini, akılcılık üzerinden açıklamaya çalışan siyasal düşünce akımıdır. İngiliz ekonomisinin yükselişe geçtiği bir dönemde iktisatçı Adam Smith tarafından ortaya atılmıştır. Liberalizm ikiye ayrılır: Siyasal liberalizmde devlet faaliyetleri, kişilerin bireysel hak ve sorumluluklarını koruyacak şekilde yürütülür. Ekonomik liberalizm ise özel mülkiyet ve serbest ticaret sistemine dayanır. Bireyler, devletin sınırlı koruması altında istedikleri gibi ekonomik faaliyette bulunabilir ve ekonomik ilişkiler kurabilir. Bu sisteme, serbest piyasa ekonomisi adı verilir.
Liberalizm, ekonomik ve toplumsal örgütlenmenin dayandığı lonca gibi katı yapıları ortadan kaldırmıştır. Sanayi devriminin yayılmasını da kolaylaştıran liberalizm, iş dünyasında burjuvazinin yükselişini sağlamıştır. Ancak bu durum toplumsal açıdan ağır sonuçları beraberinde getirmiş ve işçileri, gittikçe güçlenen patronlar karşısında yalnız ve savunmasız bırakmıştır. Amerikan ve Fransız devrimlerinde, insan hakları belgelerinin yayımlanması, liberal ilkelerin Avrupa da hızlı bir şekilde yayılmasını sağlamıştır. Kapitalizm, üretim araçlarının özel mülkiyetine ve bunların kar amacıyla işletilmesine dayanan bir ekonomik sistemdir. Serbest piyasa ekonomisi olarak 16. yüzyılda ortaya çıkmıştır. Kapitalizmin merkezindeki özellikler özel mülkiyet, sermaye birikimi, ücretli emek, gönüllü takas, bir fiyat sistemi ve rekabetçi pazarları içerir. Kapitalist, piyasa ekonomisinde karar verme ve yatırım finansal ve sermaye piyasalarındaki üretim faktörleri sahipleri tarafından belirlenir. Malların fiyatları ve dağıtımı ağırlıklı olarak piyasadaki rekabet tarafından belirlenir. Feodalizm sona erdiğinden beri kapitalizm Batı dünyasındaki egemen sistemdir, bütün dünyaya da İngiltere başta olmak üzere Avrupa’dan yayılmıştır. Kapitalist sistemde üretim sonucu elde edilen gelirin, ürünün maliyetinden fazla olması gerekir ve bunun sonucunda artı değer oluşur. Artı değer işçinin kendi değerini yeniden üretmesi sonucu oluşabilirken, ürünün pazarda belli bir kar marjı ile satılmasıyla da oluşabilir. Kapitalizm, Türkçede “sermayecilik” veya “anamalcılık” anlamlarına da gelir.
Kapitalizm ve Liberalizm arasındaki başlıca farklar;
- İkisi de ekonomik uygulama ve ilkeler barındıran sistemlerdir.
- Kapitalizmin diğer adı ana paracılıktır. Liberalizmin diğer adı Özgürlükçülük tür.
- Kapitalizm bir ekonomik sistemdir. Liberalizm ise bir ideoloji.
- Kapitalizminde ana güç paradır. Özel sektör en önemli esastır.
- Liberalizm siyasal, ekonomik ve toplumsal özgürlüklerden yanadır.
- Kapitalizmde gelir dağılımı adaletsizlikleri daha fazladır.
- Kapitalizmde ürünlerin üretimi arz-talep kanunları çerçevesinde serbestçe şekillenir.
- Liberalizm bazen kapitalizm ile eş anlamlı kullanılır veya kapitalizmin sonucunda ortaya çıkan olarak yorumlanır.
- Kapitalizmde ürün az bulunuyorsa ve talep çoksa, fiyatı yüksek olur, ürün çok olursa fiyatı düşer.
- Kapitalizmde rekabet önemli unsurlardan biridir. Parası çok olanın piyasaları yönlendirdiği gerçeği söz konusudur.
- Kapitalizmde üretimi genelde özel sektörlerin yapması istenir.
- Kapitalizmde devletin ticaret ve üretime karışmaması fikri hakimdir. Sağlık ve eğitim alanlarında da devletin karışmaması istenir.
- Kapitalizmde devlet yasama dışında yürütme görevi olarak sadece milli savunma/askerlik ve adalet/yargı işlevlerini üstlenir.Vergi toplamak ve para basmak dışında ekonomiye müdahale etmez.
- Liberalizm de kapitalizm gibi devlet müdahalesine karşıdır.Bu yönden birbirine benzerdir.
- Kapitalizm ortadan kalkarsa mülkiyet ortadan kalkar ama liberalizm ortadan kalkarsa mülkiyet ortadan kalkmaz.
- Dünyada birçok ülkede Müdahaleci Kapitalizm uygulanmaktadır.
- İngiltere liberalizmin simgesi olarak bilinir.
- Liberalizm, bireysel özgürlük üzerine kurulan bir dünya görüşüdür, liberalizmin ana hedefi hak ve özgürlüklerdir. Kapitalizmin ana hedefi ise paradır. Para da özgürlüğü sever ve bu yüzden Liberalizm ile Kapitalizm abi kardeş gibidir. Ancak her kapitalist liberal değildir.
- Kapitalizmin ana hedefi para olduğu için bireysel özgürlükleri askıya alabilir ve insanları sömürebilir. Liberaller de kapitalist ekonomiyi savundukları için solcular tarafından sık sık insanları sömüren insanlar olarak anılmaktadır, ancak alakası yoktur. Liberal olan biri insanları sömürmez.
Yazan: Meltem Arca