Yazıma, Turgut Uyar’ın “TÜRKİYEM” adlı şiirinin bir bölümü ile başlamak istiyorum…
“Seni boydan boya sevmişim,
Ta Kars’a kadar Edirne’den.
Toprağını, taşını, dağlarını,
Fırsat buldukça övmüşüm.
Sen Vatanımsın, ekmeğimsin,
Duyduğum, bildiğim zafersin yıllarca…”
Kars’ı ilk kez gördüğümde, buram buram aldığım koku, tarihi dokusu oldu. Her köşesi tarihi hikayeler fısıldıyor sanki… Başlıca bu değerleri ve hissettiğim derin duyguları sizlerle de paylaşmak istedim.
SARIKAMIŞ;
Sarıkamış, Kars’ın ilçesi olup, tarihimizin en acı olaylarından birine tanıklık etmiştir. Sarıkamış harekatının komutanı olan Enver Paşa’nın “Turancılık” yani Dünya Türklerini biraya toplamak gibi güzel bir hayali vardı. Fakat Harekatı başlattığı zaman stratejisi maalesef yanlıştı. Çünkü Kars, kış aylarının en zor geçtiği iller arasındaydı. Zafer amacı ile yola çıkan ordumuz cebirli kış şartlarından dolayı Sarıkamış’ta donarak şehit olmuşlardır. Bilinmesi gereken bir gerçek şudur ki, aziz ordumuz düşmana değil, iklim şartlarına yenilmiştir. Bu sebeple Harekatta binlerce şehidimiz olmuştur. 22 Aralık 1914 yılında yaşanan bu olay tarihimizin en acı hatıraları arasında yer alarak yüreklerimize kazınmıştır. Sarıkamış’ta her yıl Ocak ayında binlerce kişinin katılımıyla 8 km kadar mesafe giderek şehitlerimizi anma yürüyüşü yapılmaktadır. Sarıkamış şehitlerimizi 106.Yıl dönümü vesilesiyle bugün de; Saygı, Sevgi, Rahmet ve minnetle anıyoruz.
ULU CAMİİ;
Kars Kaleiçi mahallesinde bulunan ve 17.yüzyılda Osmanlı Padişahı Sultan İbrahim döneminde yaptırılan Ulu Camii, Ermeni mezaliminin canlı izlerini günümüze taşımakta. 1918 yılında Ermeni Taşnak çeteleri, “ burada sorunlarımız hakkında bilgi alışverişinde bulunacağız ve anlaşma yapacağız” diyerek Kars’ın ileri gelenlerini Cami’ye topluyorlar. Ve orada kandırılarak toplanan 280 kişiyi yakarak şehit ediyorlar. Olayın en hüzünlü yanı ise, Ermeniler tarafından canlı canlı yakılan Türklerin kan ve yağ izlerinin duvarlarda çığlık gibi görülmesi. Hatta izlerin çok belirgin olduğu iki taş çerçeve ile muhafaza edilmektedir. Rabbim şehitlerimize Rahmet eylesin. Hepsini saygı ve sevgiyle yad ediyoruz.
FETHİYE CAMİİ;
Kars il Merkezinde bulunan Fethiye Camisi XIX.yüzyılın başlarında Rusya’nın Kars’ı işgali sırasında kilise olarak yapılmıştır. Ve kilisenin 10-15 m. Güneyinde de bir Rus anıtı dikmişlerdir. Kilise, sonraları ise spor salonu olarak kullanılmıştır. Kars’ın işgalden kurtuluşunun ardından 1918 yılında Cami’ye çevrilerek ibadete açılmıştır.
ANİ HARABELERİ;
Ani Harabeleri, yüzyıllar boyunca birçok savaşa tanıklık etmiş, birçok uygarlığın yaşam alanı olmuştur. 40 tane kilise, şapel(Hristiyan mescidi) ve anıt mezarın tespit edildiği harabeler bu sebeple “1001 Kilise Şehri” olarak da anılmaktadır. Harabeleri oluşturan iç kale MS 4.yüzyılda Kars şehrine adını veren Karsaklılar tarafından inşa edilmiştir. Ani Harabelerinden tarihi kayıtlarda ilk kez 5.yüzyılda bahsedilmiştir. 9.yüzyılda ise Ermeniler tarafından kurulan güçlü krallık Ani bölgesine de hakim olmuştur. Ardından 11.yüzyılın ikinci yarısı Ani, Selçukluların Bizanslılara karşı akınına da şahit olmuştur. Ve 1071 yılında ise Malazgirt Zaferiyle Türklerin eline geçmiş, 1579 yılında da Osmanlı topraklarına kazandırılmıştır. Ani Harabeleri, şehir merkezine 42 km mesafe uzaklıkta olup, Türkiye- Ermenistan sınırını oluşturan Arpaçay ırmağı boyunda bulunmaktadır. Harabeler, 2016 yılının Temmuz ayında UNESCO dünya mirası listesine dahil edilmiştir.
ÇILDIR GÖLÜ;
Ardahan ve Kars sınırları içerisinde kalan göl, Doğu Anadolu Bölgesinin en büyük tatlı su ve en büyük ikinci gölüdür. Çıldır gölü bir lav akıntısı ile bir moloz mahrutu tarafından müştereken meydana getirilmiş bir doğal set gölüdür. Birçok dere ve pınarlarla beslenmekte olan gölün tek çıkıntısı Ermenistan sınırında bulunan Arpaçay kolu, Telek çayıdır. Çıldır, kış aylarında tamamen buz tutan ve üzerinde yılkı atları ile gezilebilen harika bir göldür.
KARS MERKEZ;
Kars, kaşar peynir ve Kaz ile meşhur olmaktan çok daha fazlasıdır. Özellikle ızgara modeline göre tasarlanmış sokakları ve Rus mimarisiyle taş işçiliğinin ayakta kalan eserlerini barındırmakla ünlü. Sadece yürüyüşe dahi çıktığınızda yakınınızda bir sürü tarihle bezenmiş yapılarla karşılaşmış olursunuz. Merkez de yer alan ve gezip görmenizi önerebileceğim başlıca yapılar şunlardır;
KARS KALESİ,VALİLİK BİNASI, DEFTERDARLIK BİNASI, KÜMBET CAMİİ, İSMET PAŞA İLKÖĞRETİM OKULU, GAZİ AHMET MUHTAR PAŞA KONAĞI, KARS İL SAĞLIK MÜDÜRLÜĞÜ, MAZLUM AĞA HAMAMI, KAFKAS ÜNİVERSİTESİ DEVLET KONSERVATUARI, NAMIK KEMAL EVİ, TUNCAY GÜVENSOY EVİ, KARS MÜZESİ, CHELTİKOV OTELİ.
2020 Yılında yüz yüze tanıştığım “Serhat Şehri Kars” için söyleyebileceklerim şimdilik bu kadar. ☺️💐
Nurşen Yayla
