Bilgi ve Teknoloji Çağı olarak yaşadığımız bu zamanda bilgi kaynaklarının dijital ortama aktarılması çok önemli bir hale gelmiştir. Dijital devrim olarak görülen bu olaylar her kesime yansımıştır. Bilgilerin, belgelerin, arşivlerin, koleksiyonların, resimlerin,kartpostalların,haritaların ve daha bir çok kaynağın dijital ortama aktarılması çok güzel bir yenilik olmuştur. Bilgi-Belge Merkezlerindeki materyallerin de sanal ortama taşınması yeni bir devrim gözüyle değerlendirilirken toplumun bilgiye açlığını erişim sayesinde gidermek bilgi-belge merkezlerinin temel amacı haline gelmiştir. Şimdiki yetişen nesiller daha çok internetle, sanal ortamla büyüyüp dijital ortama daha çok hakim olmalarından dolayı yeni nesil kütüphane kullanıcıları gözüyle baktığımız okuyucularımıza “dijital kütüphane” adı altında gelişip hizmet vermeye devam etmekteyiz.
Tasarım resmimde de görüleceği gibi geleneksel kütüphanelerimizin içinde barındırdığı çok özel ve çeşitli bilgi kaynaklarının sanal ortama taşınıp elektronik aletlerimizden erişilebilir kılınması topluma verilen bilgi hizmetini hem hızlandırmış hem kolaylaştırmıştır. Ayrıca her türlü materyalin dijital ortama aktarılmasını sadece yerel olarak görmeyi yanlış bulduğumu söylemeliyim. Bilgi kaynaklarının erişiminde kullanıcılar sadece yerel olarak değil global olarak da düşünülmelidir. Tasarım resminde özellikle onu da vurgulamak istememin temel nedeni budur. Bilgi edinmede dil,din,ırk yoktur. Bilgi şeffaftır. Ve herkes erişebildiği bilgiyi o şeffaflıkla kullanacaktır.
Geleneksel Kütüphanelerde hizmetler yüz yüze, kullanıcı-personel ilişkileri birebir olarak gerçekleşirken dijital ortamda “e-kütüphaneci” ya da “ask a librarian” hizmeti adı altında mail ya da telefon yoluyla iletişime geçilmektedir. Geleneksel kütüphanelerimizde ödünç verme işlemi bilgi merkezlerinde gerçekleşirken dijital kütüphanelerde kullanıcılar üye bilgileriyle İnternet üzerinden giriş yaparak istediği materyali indirip erişim sağlayabilmektedirler. Ancak burada önemli bir husus vardır ki o da telif hakkıdır. Telif hakkı olan bilgi kaynaklarında indirdiğiniz bir kitabın süresi dolduğunda kendi kendisini yok edecektir. “Nasıl olsa indirdim, artık benim elektronik aletimde kalacak silinmesi de kaybolması da mümkün değil” diye düşünenler varsa yanıldığını gönül rahatlığıyla söyleyebilirim. Telif hakkı bulunan eserlerde indirme süresi dolduğunda ister telefon ister laptop isterse tablet olsun. İndirilen bilgi kaynağı herhangi bir dijital aletten süresi dolduğunda kendi kendini imha eder. Buna da e-ödünç verme sistemi diyoruz. 🙂
Geleneksel Kütüphanelerde Inter Library Loan (kütüphaneler arası ödünç verme) hizmeti e-ödünç sayesinde bekleme süresini kısaltmış, istenilen bilgi kaynağının bilgi merkezleri arasında talep doğrultusunda erişilip temin edilmesini hızlandırmıştır.
Genel olarak baktığımızda dijital ortam geleneksel ortamdan çok daha iyi ve kullanışlı gibi dursa da sakıncaları vardır. Biliyoruz ki uzun zamandır hayatımızda olan kitap korsanları yer almaktadır. Dijital ortam ilerlemeye başladıkça materyaller korsanlar için yem gözüyle bakılmaktadır. İntihaller de artmaktadır. Bu zamanda beğendiğimiz bir sözün bile kime ait olduğunu araştırdığımızda birden çok sahibi çıkmaktadır. Artık kimi eserin tek bir sahibi bile yoktur. Elbette intihal yapmanın cezaları da vardır. Başkasına ait olan esere, kendi eseriymiş gibi ad koyan kişi altı aydan iki yıla kadar hapis veya adlî para cezasıyla cezalandırılır. Bu fiilin dağıtmak veya yayımlamak suretiyle işlenmesi hâlinde, hapis cezasının üst sınırı beş yıl olup, adlî para cezasına hükmolunmaz. Kullanıcılardan da hassasiyetle telif hakkı sınırları içinde istenilen materyalin temin edilip kullanılması rica olunur. Telif hakkı ancak telif sahibinin vefatından belli bir süre sonra düşmektedir. O saatten sonra dilediğince kullanabilir, sahip olunabilmektedir.
⭐️ Özellikle benim gibi koleksiyonları incelemekten keyif alanlarımız varsa Library Of Congress Digital Collection web sitesine girerek inceleme yapabilirsiniz. Ya da eski gazetelerdeki haberleri okuma, araştırma yapma merakı içerisindeyseniz gastearsivi.com adresinden dilediğiniz gazeteleri inceleyebilirsiniz. Yeni bilgiler ve farklı bakış açılarıyla görüşmek dileğiyle. Sağlıklı ve huzurlu bir gün dilerim.
Ünzile Sevde Karabacak