2022 yılı Tatbikat Yılı olarak ilan edilmiştir. Bu bağlamda, 1-7 Mart Deprem Haftası dolaysıyla tüm okullarımızda 4 Mart saat 10.00 da deprem tatbikatı yapılacaktır. Yapılacak bu tatbikatlara rehber olması niyetiyle emekle hazırlamış olduğum baştan sonuna kadar olan uygulamayı paylaşıyorum. Birçok il bu yazımı örnek olarak istedi. Ümit ederim –mış gibi değil yapılmış gibi faydalı olur. İhtiyaç halinde can mal kaybının önlenmesine vesile olur.
1. Yapılan tatbikatlardan yaşanabilecek afetlere olumlu veya olumsuz yansıma olacağını ve buna başta kendinizin ihtiyacı olduğunu asla unutmayınız.
2. Kurum amiri / okul müdürü hazırlık aşamasından itibaren çalışmaları takip ederek tatbikata katılmalıdır.(Yapmış olmak için yapmaktan kesinlikle kaçınılmalı, tatbikat için belirli gün ve haftalar beklenmemeli, gece (pansiyonlar dâhil) gündüz, kış yaz yapılmalı. Çünkü afetin belirli günü ve gecesi olmaz.
‘’ Müsait olduğu halde, okul müdürünün katılmadığı tatbikat tam verimli olmaz. Zira öğrenciye telkinden çok temsil önem arz eder. ‘’
3. Okul Md / Md.Yrd. Başkanlığında en az dört kişiden oluşan ‘’Tatbikat planlama ve uygulama komisyonu’’ kurulmalı. Komisyon, öncelikle sivil savunma servis başkanları, Afet Azaltma kulübü öğretmenleri ve ihtiyaç halinde diğer personelden oluşturulmalı.
4. Bu komisyon kuruma / okula uygun uygulanabilir bir deprem senaryosu hazırlamalı. Tatbikattan önce kurum amiri veya servis başkanlarınca görevli personele görevleriyle ilgili eğitim verilmeli, görevleri ilgili personele imza karşılığı tebliğ edilmeli. (Bu görevler sivil savunma planında yazılıdır.)
Bu komisyon tarafından önceden binanın her tarafı gezilmeli, deprem ve yangında ihtiyaç duyulacak malzemelerin genel kontrolü titizlikle yapılarak eksik hususlar varsa tutanak altına alınmalıdır.
5. Panik yaşanmaması için, zaman zaman öğrencilere, personele ve velilere haberli habersiz tatbikat yapılabileceği duyurulur. Anasınıfı, birinci kademe öğrencileri ve büyük deprem yaşamış kişilere daha çok dikkat edilir. Olumsuzluk yaşanmaması için tatbikat süresince Koronavirüs ve diğer güvenlik önemleri titizlikle alınır.
6. Tatbikatta tereddüt edilen hususlarda sivil savunma uzmanlığıyla irtibat kurulur.(Merkez görüşerek, ilçe ve köyler telefonla bilgi alabilir.
7. Tatbikata kurumdaki /okuldaki tüm personelin (kantinci dâhil) katılımı sağlanır.
8. Alarm, zil, megafon sireni vs. kullanılarak depremin başladığı belirtilir.
9. Bu ihbarla beraber öğretmenler sınıflarda (veya öğrenciler teneffüste dışarıda iseler ona göre içeri girmemeleri ve dışarıda güvenli alanda korunmaları ikazı yapılır.) ‘’Çocuklar deprem oluyor! Panik yapmadan daha önceden öğrendiğimiz şekilde korunmaya çalışalım’’ der ve öğretmen de aynen uygular.
Öğrenciler öncelikle sıranın yanına (veya sağlamsa altına), sınıfın iç kısımlarına duvar yanına üzerlerine düşebilecek televizyon, pano, florsan lamba vs. dikkat ederek çömelir veya cenin vaziyeti alır ve başlarına mutlaka kitap, çanta, minder koyar.
10. Öğretmen ve öğrenciler en az 50 – 60 saniye bu konumda beklerler. Çünkü genelde bu sureden önce deprem biter. Bu süre bitiminde öğretmen sınıf kapısını aralayarak (dışarıyı da gözetler) öğrencilerin normal konuma gelmesini, artçı depremlerin olabileceğini ve bundan korkmamalarını, bilinçli hareket etmelerini söyler ve onları sakinleştirmeye çalışır. İkinci uyarıyla beraber tahliyenin başlayacağını duyurur. (İki alarmın arasındaki bekleme süresi, güvenliğin sağlandığı zamandır.)
11. Bu arada (hiçbir öğrenci dışarı çıkmadan) görevli idareci, nöbetçi öğretmen, nöbetçi öğrenci, hizmetli çıkış kapılarını açık konuma getirir. Merdivenler, koridorlar, kazan dairesi, çatı, bacalar, bayrak direği, ağaçlar, ihata duvarı vs. hızlı bir şekilde kontrol edilir, LPG, doğalgaz vanaları (tehlike varsa elektrikler) kapatılır. Öncelikle sivil savunma servislerinde görevli çekirdek personel hareketlenerek toplama bölgesinde pozisyon alır.
12. Tahliyede risk yoksa alarmla, zille, elektrik kesilmişse megafonla tahliye uyarısı yapılır.
13. Daha önceden belirlenen ve panolara asılan tahliye planına uygun olarak (özürlü öğrenci varsa dikkate alarak) en alttan (anasınıfı ve 1.2.3.4.5 …) başlamak üzere, 1 No’ lu sınıf, önde sınıf başkanı, arkada öğretmen olmak üzere koşmadan ‘’yavaş yavaş acele ediniz’’ prensibince hızlı adımlarla koridor ve merdiven genişliğine göre (bir, iki, üç sınıf beraber olabilir) orantılı hareket ederler. Diğer sınıflar sessizce tahliye planına uygun olarak takip ederler. Başlarında mutlaka kitap, hafif çanta bulunur, bu mümkün olmazsa iki elle baş ve boyun bölgesi korunmaya çalışılır. Özellikle küçük çocuklara çantalarını ve diğer eşyalarını sınıfta bırakmaları hatırlatılır.
14. Alttaki son sınıf koridoru terk ederken, merdiven görevlisi öğretmen veya sınıf başkanı üst kata hareketlenmelerini söyler.
15. Tahliye olan sınıflar, bahçenin durumuna göre önceden belirlenen güvenli alanlara (bina yıkılması halinde yüksekliğinin yarısı kadar alana yayılır) daire şeklinde, çömelerek, oturarak (ayakta kalmak psikolojik olarak daha rahatsız eder) düzen alıp, ortada sınıf öğretmeni veya başkan yerini alıp, acilen yoklama alır.(Öğrencilerin çok sessiz olmasını tembih eder.)
16. Eksiklik varsa hemen idareye bildirilir. İdare eksik öğrenciler için öncelikle okuldaki sivil savunma servislerini göreve davet ederek arama kurtarma faaliyetlerini başlatır. Varsa yangınlara müdahale edilir. Sedye, merdiven, megafon, el lambası, yangın söndürme cihazı vs. mutlaka kullanılarak deneyim sağlanır. Kendi imkânlarıyla bu faaliyet yapılamayacak ise mahalli itfaiye veya Afet ve Acil Durum müdürlüğünden yardım talep edilip binanın yakınındaki geçişi engelleyecek araçlar süratle kaldırılır. Bundan sonra valilik ve kaymakamlık talimatları doğrultusunda hareket edilir.
17. Görevli idareci veya görevli öğretmen tarafından basına (izin alınmışsa) ayrıntısız genel bilgi verilir. Yanlış anlaşılacak beyanlardan kaçınılır. Toplumsal bilinçlenmeye katkı sağlanmaya çalışılır.
18. Öğrenciler evlerine (özellikle ilköğretim öğrencileri) kesinlikle kendi başlarına gönderilmez. Velisi gelmiş olsa bile (çocuğunu habersiz alıp gitmemesi gerektiğini bilmeli) ‘’Doğal afet sonrası öğrenci teslim tutanağı ‘’ tanzim edilerek, öyle teslim edilir. (yakını gelmeyen öğrenciler, başıboş bırakılmaz. Acil Yardım, emniyet veya jandarma görevlilerine tutanakla teslim edilir) Özellikle küçük ve pansiyonda kalan öğrenciler için, ulaşılabilecek bir yakınının ikinci bir alternatif telefon numarası istenir.
19. Tatbikat bitiminde (okul aile birliği / çevre esnaf işbirliği) afet sonrası düzenli yardım dağıtımına ve ihtiyaç sahiplerinin sıraya geçip ihtiyaç kadar almasına örnek teşkil etmesi ve aynı zamanda özellikle küçükler tarafından tatbikatın unutulmaması için, meyve, simit, ayran vb. dağıtımı yapılabilir.(Eski İstiklal İlköğretim okulunda velilerle beraber yaptırılan tatbikatta, simit, meyve suyu, kırtasiye, kuruyemiş, düdük vs. dağıtıldı ve bu tatbikat hiç unutulmadı.)
20.Tatbikat sonrasında veli, öğrenci, personel görüşleri alınır, komisyon tarafından değerlendirilip eksiklik varsa, bir sonraki tatbikatta telafisi için karar alınır. Tatbikatın organize edilmesinde görev alan personel ve kurallara uyan örnek sınıflar değerlendirilir.(Başarı belgesi vs.) Zira ‘’marifet iltifata tabi olup en ucuz hediye aferindir’’
Unutmayalım, güvenlik tedbirlerini almadan, bilinçsiz olarak okulu iki dakikada tahliye etmek yerine, güvenlik tedbirlerini alarak, panik yapmadan, bilinçli olarak okulu on dakikada tahliye etmek daha iyidir.
Söylersen unuturum, gösterirsen yarısını hatırlarım, ama tatbikat yaptırırsan hiç unutmam ve muhtemel doğal afetlerde hatırlar aynen uygulamaya çalışırım. Yalnız yaptıklarımızdan değil, yapmamız gerekirken (ilgisizlik nedeniyle) yapmadıklarımızdan da sorumluyuz.
NOT: Basından takip edebildiğim kadarıyla, ülkemizde veya çevremizde icra edilen tatbikatların çoğu eksik veya yanlış yapılmaktadır. Yıllardır eğitim, denetim ve tatbikatlar yaptıran biri olarak bu noktada faydalı olabilmek adına yukarıdaki bilgileri sade anlaşır ve herkes tarafından uygulanabilir olması için süzgeçten geçirerek maddeler halinde yazmaya çalıştım. Ümit ederim, gerek yangın gerek deprem – ikaz / alarm tatbikatlarında diğer kurumlarda ve özellikle okullarda yapılan tatbikatlarda dikkate alınır. Her mesleğin bir zekâtı vardır. Bizim mesleğin zekâtı da bazen sahada olmak bazen de uzaktan uzağa uyarmaya çalışmaktır.