STRES NEDİR ?
Stres, Latince gerilmek anlamındaki ”stringere” kelimesinden gelir. 17. yüzyılda felaket, bela gibi anlamlarda kullanılırken, 18 ve 19. yüzyılda ise güç, baskı gibi anlamlarda kullanılmıştır. Bu anlamların kullanımı kişilere ve ruhsal durumlara yöneliktir.
Psikolojik olarak stres, kişinin kendine ait bireysel ve ruhsal bütünlüğünü zorlayan ve kimi zaman bozan bir unsurdur.
Stres insanlar, olaylar ve olayların yaşandığı zamanın ilişkisinden doğar, yani herhangi bir olayın tek başına stres verici olarak değerlendirilmesi doğru olmayabilir. Çünkü olayın kişi tarafından nasıl algılandığı ve değerlendirildiği stres verici olup olmadığı konusunda oldukça yüksek bir belirleyicidir. Aynı zamanda bireyin sabit bir olayda, farklı zamanlarda yaşadığı stres seviyesi de değişkenlik gösterebilir.
Stres, insanı duygusal ilişkilerden uzaklaştıran, hayattan alınan zevk ve verimliliğin azalmasına neden olan bir gölge olarak tanımlanmıştır. Buna rağmen stres her zaman tamamen olumsuz bir kavram değildir, aksine belirli düzeyde stresin yaşam içerisinde gerekli olduğunu söyleyebiliriz.
STRESE YOL AÇAN FAKTÖRLER
Stresin ortaya çıkmasında bireyin olayı algılayış ve değerlendiriş biçiminin öneminden bahsetmiştik. Peki stres olarak algılanabilecek faktörler nelerdir ?
Yalnızca günlük hayatta bile strese yol açabilecek pek çok etken vardır. Örneğin işe, derse veya bir randevuya geç kalmak, istediğin konsere bilet bulamamak, herhangi birinin söylediği olumsuz bir şeyin akla takılması gibi … Aile ve ev hayatında bireylerin yargılayıcı ve denetleyici tavırları, iş hayatında öne geçme, daha fazla başarı elde etme çabası,üst düzey çalışanların baskıları…
Endüstrileşme ve endüstrileşmenin getirdiği ”sosyal hareketlilik” günümüzde strese yol açan en önemli faktörlerdendir. Bireyler çocukluk, orta yaş ve yaşlılık dönemlerinde farklı dünyalara adım atmışlarcasına değişime maruz kalıyor ve bu durumun yarattığı stresle başa çıkmaya çalışıyor. Karşı karşıya kalınan toplumsal ve teknolojik değişimler beraberinde yeni ihtiyaçları getiriyor. Buna karşın birey daha çok statü, prestij, başarı, mal, mülk ve karşılanması gittikçe zorlaşan ihtiyaçları elde etmeye çalışmak durumunda kalıyor. Daha binlerce strese sebep olan faktörden bahsedilebilir ancak en temellerini bu şekilde aktarabiliriz.
STRES TEPKİLERİ
Stres anında hem bedensel hem psikolojik olaylar meydana gelir. Psikolojik tepkiler kişiden kişiye birçok etkene bağlı olarak değişebilirken, bedensel tepkiler her birey için aynıdır.
İnsan strese karşı kendini koruma eğilimindedir. Bunu bilinçli ve bilinçsiz bir şekilde gerçekleştirir. Stres tepkisi ”genel uyum belirtisi” olarak da adlandırılır. Genel uyum belirtisi üç aşamadan oluşur.
1.ALARM REAKSİYONU– Stres bu aşamada algılanır. Organizma şok ve kontroşoka girer. Şok aşamasında vücut ısısı düşer, kalp duracakmış gibi olur, el ayak çözülür. Daha sonra kontroşok gelir. Durumla mücadele edebilmek için fizyolojik girişimlerde bulunur.
2.DİRENÇ DÖNEMİ- Strese karşı direnci arttırmak içindir. Diğer stres vericilere karşı gösterilen direnç azalır. Bu dönem atlatılabilirse beden eski haline döner aksi takdirde kuvvetini kaybeder, çöker.
3.TÜKENME DÖNEMİ- Stres vericiye uzun süre maruz kalınırsa bu aşamaya gelinir. Üstesinden gelinemeyen stresler karşısında denge bozulur, uyum enerjisi biter. Hastalıklara en açık hale gelinen dönemdir.
Psikolojik açıdan bakıldığında ise korku, endişe, karşı çıkma, geri çekilme gibi tepkiler ortaya çıkabilir.
STRESİN SONUÇLARI
Bir olayın algısı bireyde stres verici olarak değerlendiriliyorsa, tehdit edilme, zarara uğrama, başaçıkma duygularını ; algı stres verici olarak algılanmadıysa huzurluluk, rahatlık gibi duyguları yaşatır.
Diyelim ki bir olay stres verici olarak algılandı, o zamyan bu durumun yaratabileceği birkaç sonuca değinelim:
- Değersiz; güvensiz, yetersiz hissetme
- Karar vermede güçlük
- Sigara ve alkole eğilimin artması
- Davranış değişiklikleri
- Takıntılı düşünceler
- Uyku bozukluğu
- İntihar düşünceleri
- Çevredeki insanlara aşırı güven ya da güvensizlik
- Problemlere karşı duyarsızlık ya da normalde daha az önemli olan konularda fazla endişe
- Dikkat bozukluğu
Yukarıda verilen sonuçlar ve olası diğer sonuçlar bir araya gelerek bireyin verimliliğini ve hayattan aldığı zevki azaltır. Dolayısıyla çevresiyle ilişkilerinde bozulmalar meydana gelir. Düşünce, duygu ve davranışlardaki olumsuz değişiklikler bağışıklığın azalmasına neden olur. Bu nedenle stresle beraber ortaya çıkan ya da seyrinde olumsuz yönde değişim olan hastalıkları da stresin sonucu olarak değerlendirilebilir.
STRES YÖNETİMİ
Stres yönetiminde bilinçdışı gerçekleşen:
- Bastırma
- Yansıtma
- Unutma
- Gerileme
- Yer değiştirme
- Karşı tepki geliştirme
mekanizmaları vardır. Bu mekanizmalara ” Ben savuma mekanizmaları ” adı verilir.
Bir de bilinçli çabalarla gerçekleşen ve stres yönetiminde kullanılabilecek olan farmakoterapi(ilaçla tedavi), psikoterapi ve gevşeme teknikleri vardır. Stres yönetiminde kullanılabilecek olan bilinçli yöntemler:
- Toplumsal destek alma
- Dua ve ibadet
- Yapıcı düşüncelere yönelme
- İletişim kurma
- Hobi edinme
- Sosyal-kültürel etkinliklere katılma
- Algıyı genişletme
- Bilgi edinme
- Egzersizler
- Solunum egzersizleri (doğru ve derin nefes almak stres tepki zincirini kırar ve tersi yöndeki zinciri başlatır.)
- Meditasyon
- Biofeedback
- Gevşeme
- Beslenme ve diyettir.
Bunlara ek olarak S.Freud,” İnsanın sağlığını koruyan iki faktör vardır. İşini sevmesi ve hayatı sevmesi” demiştir.
BU YAZIM : https://www.psikolojiden.com/uncategorized/stres-nedir-stresle-nasil-cikilir/ ‘da yayımlanmıştır.
AYRICA STRESE BAKIŞ AÇIMIZI DEĞİŞTİRECEK İKİ GÜZEL VİDEONUN BULUNDUĞU YAZIMA DA AŞAĞIDAKİ LİNKTEN ULAŞABILIRSİNİZ.
https://www.psikolojiden.com/yazilar/strese-bakis-acimizi-degistirmek/
[…] STRES NEDİR ? STRESLE NASIL BAŞA ÇIKILIR ? […]